روزه؛ بال سفر تا خدا
بسم الله الرّحمان الرّحیم
این متن، برگزیده‌ی سخنرانی حجّت الاسلام و المسلمین اسماعیل داستانی بِنیسی درباره‌ی آثار روزه است.
روزه هاى مستحب
روزه گرفتن در همه ی روزهاى سال، مستحب است؛ به جز روزهايى كه روزه گرفتن در آن ها حرام يا مكروه است؛ ولى به روزه گرفتن در اين روزها، بيش تر سفارش شده است:
1. پنج شنبه ی اوّل و پنج شنبه ی آخِر هر ماه قمرى و چهارشنبه ی اوّلِ پس از روز دهم ماه قمرى؛
2. روزهاى سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمرى؛
3. همه ی روزهاى ماه رجب؛
4. همه ی روزهای ماه شعبان؛
5. روز عيد نوروز؛
6. روزهاى بيست و پنجم و بيست و نهم ماه ذى القعده؛
7. روزهاى اوّل تا نهم ماه ذى الحجّه (عرفه)؛ البتّه اگر روزه، باعث ضعف کسی شود، به گونه ای که نتواند دعاهاى روز عرفه را بخواند، روزه ی اين روز برای او مكروه است.
8. عيد سعيد غدير؛
9. روزهاى اوّل و سوم ماه محرّم؛
10. روز ولادت پيامبر اعظم (صلّى اللّه عليه و اله و سلّم)؛
11. روز مبعث. (1)
1) ر.ک: توضيح المسائل مراجع، ج 1، ص 1004، مسأله ی 1748.
روزه و تقوا
قرآن كريم مى فرمايد: «يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقونَ (1)؛ اى كسانى كه ايمان آورديد! بر شما روزه نوشته [و واجب] شد؛ همان گونه كه بر كسانى پيش از شما نوشته [و واجب] شد؛ تا شايد شما تقوا بورزيد.»
كسى كه از كارهاى باطل كننده ی روزه، مانند خوردن و نوشيدن، 30 روز پرهيز كند، تا حدّى روحيّه ی «تقوا» و «پرهيزكارى» پيدا مى كند و آسان تر مى تواند از گناه و نافرمانى خدا بپرهيزد.
1) بقره (2)، 183.
روزه و تندرستى
پيامبر اعظم _ صلّى اللّه عليه و اله و سلّم. _ فرمودند: «لِكُلِّ شَىءٍ زَكاةٌ، و زَكاةُ الاَبدانِ الصِّيامُ (1)؛ براى هر چيزى زكاتى است و زكات تن ها روزه است.»
زكات، انسان را رشد مى دهد و قوى مى كند. كسى كه بخواهد بدنش را درست پرورش دهد، روزه بگيرد؛ به شرط اين كه به اندازه ی نيازش بخورد.
گفته شده كه آمار مصرف موادّ غِذايى در ايران در ماه مبارک رمضان، بيش تر از آمار ماه هاى ديگر است؛ چون برخى نخوردن ناهار را با چند وعده ی غِذايى در شب جبران مى كنند!
همان حضرت _ صلّى اللّه عليه و اله و سلّم. _ فرمودند: «صوموا؛ تَصِحّوا (2)؛ روزه بگيريد تا سالم شَويد.»
[شايد يک سبب اثرگذارى روزه در تندرستى، گرسنگى كشيدنِ به اندازه باشد.]
1) فضائل الأشهُر الثّلاثة، ص 75، ح 57؛ برگرفته از: ميزان الحكمة، ج 7، ص 3208 و 3210، ح 10925.
2) الدّعوات للرّاوندى، ص 76، ح 179؛ برگرفته از: همان، ص 3210، ح 10927.
روزه و خوابِ داراى پاداش!
پيامبر اعظم _ صلّى اللّه عليه و اله و سلّم. _ فرمودند:
1. «اَلصّائِمُ فى عِبادَةِ اللّهِ ـ و اِنْ كانَ نائِمًا عَلى فِراشِهِ ـ ما لَم يَغتَب مُسلِمًا (1)؛ روزه دار در [حال] عبادت خدا است ـ اگرچه در بِسترش خوابيده باشد ـ تا هنگامى كه از مسلمانى غيبت نكند.»
2. «نَومُ الصّائِمِ عِبادَةٌ، و نَفَسُهُ تَسبیحٌ (2)؛ خواب روزه دار عبادت است و نفَس او تسبيح.»؛ پس حتّى خواب روزه دار، خواب ديگرى است و هنگامى كه او مى خوابد، گويا هر نفَسش «سبحان اللّه» مى گويد.
1) ثواب الأعمال، ص 75، ح 1؛ برگرفته از: همان، ح 10931.
2) قرب الإسناد، ص 95، ح 324؛ برگرفته از: همان، ح 10932.
روزه و استغفار فرشتگان
پيامبر اعظم _ صلّى اللّه عليه و اله و سلّم. _ فرمودند: «ما مِن صاِئِمٍ يَحضُرُ قَومًا يَطعَمونَ اِلّا سَبَّحَت اَعضاؤُهُ، و كانَت صَلاةُ المَلائِكَةِ عَلَيهِ، و كانَت صَلاتُهُمُ استِغفارًا (1)؛ هيچ روزه دارى نيست كه بر عدّه اى در حال غِذاخوردن وارد شود، مگر اين كه اندام هايش تسبيح گويند و دعاى فرشتگان براى او است و دعاى آنان آمرزش خواهى است.»
هنگامى كه روزه دار، مسافرى يا كودكى در حال خوردن را مىبيند، انگار همه ی اعضايش «سبحان اللّه» مى گويند و فرشتگان براى او استغفار مى كنند.
آرى؛ بدن روزه دار و فرشتگان، حال او در اين هنگام را در مى يابند و به او خدمت مى كنند!
1) أعلام الدّين، ص 279؛ برگرفته از: همان، ح 10934.
روزه و رهايى از آتش
پيامبر اعظم _ صلّى اللّه عليه و اله و سلّم. _ فرمودند: «اَلصَّومُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ (1)؛ روزه، سپرى در برابر آتش است.»
جنگجويانِ گذشته در برابر نيزه، شمشير و گرز دشمن، با سپر از خود دفاع مى كردند. روزه هم نمى گذارد كه آتش دوزخ به روزه دار برسد.
روزه و استوارى اخلاص
حضرت فاطمه ی زهرا _ سلام اللّه عليها. _ فرمودند: «فَرَضَ اللّهُ الصِّيامَ تَثبيتًا لِلاِخلاصِ (1)؛ خدا روزه را براى استواركردن اخلاص، واجب كرد.»
برخى از درختان، آن قدر در زمين ريشه مى دوانند كه نمى توان آن ها را به آسانى كَند. روزه، سبب ريشه دار تر شدن و محكم تر شدن اخلاص است؛ شايد براى اين كه آن در روزه، شرط است و روزه دار براى خدا از كارهاى باطل كننده ی آن پرهيز مى كند.
1) الكافى، ج 4، ص 62، ح 1؛ برگرفته از: همان، ص 3208، ح 10923.
روزه و آرامش
حضرت امام محمّد باقر _ سلام اللّه عليه. _ فرمودند: «اَلصِّيامُ و الحَجُّ تَسكينُ القُلوبِ (1)؛ روزه و حج، آرامش دل ها است.»
روزه، انسان را از پريشانى، اندوه، نگرانى و اضطراب مى رهاند و او را آرام مى كند؛ پس، هر گاه دلش مشكلى پيدا كرد، روزه بگيرد.
1) امالى الطّوسى، ص 296، ح 582؛ برگرفته از: همان، ح 10917.
روزه و پاداش مستقيم خدا
حضرت امام جعفر صادق _ سلام اللّه عليه. _ فرمودند: «اِنَّ اللّهَ ـ تَبارَکَ و تَعالى ـ يَقولُ: “الصِّيامُ لى، و اَنَا اَجزى عَلَيهِ.” (1)؛ همانا خداوند والا مى فرمايد: “روزه براى من است و من براى آن، پاداش مى دهم.”»
خدا هر كارى را به واسطه ی فرشتگان و… انجام مى دهد؛ جز پاداش دادن به روزه را كه به سبب ارزش ويژه ی آن، مستقيمًا جزايش را عنايت مى فرمايد.
1) الخصال، ص 45، ح 42؛ برگرفته از: همان، ص 3206، ح 10911.
روزه و استجابت دعا
حضرت امام جعفر صادق _ سلام اللّه عليه. _ فرمودند: «نَومُ الصّائِمِ عِبادَةٌ، و صَمتُهُ تَسبيحٌ، و عَمَلُهُ مُتَقَبَّلٌ، و دُعاؤُهُ مُستَجابٌ (1)؛ خواب روزه دار عبادت است و سكوتش تسبيح و عملش پذيرفته و دعايش مستجاب.»
[پس، در هنگام روزه، دعا فراموش نشود؛ به ويژه براى ظهور امام زمان _ عجّل اللّه تعالى فرجه الشّريف. ـ ، عاقبت به خيرى و رفع مشكلات شيعيان.]
1) كتاب من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 76، ح 1783؛ برگرفته از: همان، ص 3210، ح 10930.
روزه و شادى
حضرت امام جعفر صادق _ سلام اللّه عليه. _ فرمودند: «لِلصّائِمِ فَرحَتانِ: فَرحَةٌ عِندَ اِفطارِه، و فَرحَةٌ عِندَ لِقاءِ رَبِّهِ (1)؛ براى روزه دار، دو شادى است: يک شادى در هنگام افطارش و يک شادى در هنگام ديدار با پروردگارش.»
شايد شادى او در هنگام افطار، براى اين باشد كه توانسته تا آن وقت، همه ی شرايط روزه را براى خدا رعايت كند و شادى اش در هنگام مرگ يا پس از آن، به سبب برخوردارشدن از نعمات فراوان خدا در آن وقت باشد.
1) الكافى، ج 4، ص 65، ح 15؛ برگرفته از: همان، ح 10936.
روزه و همدردى با مستمندان
از حضرت امام حسن عسكرى _ سلام اللّه عليه. _ در باره ی علّت وجوب روزه پرسيده شد. ايشان فرمودند: «لِيَجِدَ الغَنِىُّ مَسَّ الجوعِ؛ فَيَمُنَّ عَلَى الفَقيرِ (1)؛ تا توانگر، درد گرسنگى را دريابد و در نتيجه به مستمند، احسان كند.»
روزه دار گرسنه، حال فقراى گرسنه را به تر درک مى كند و چه بسا براى همين به آنان كمک كند.
1) بحارالأنوار، ج 96، ص 369، ح 50؛ برگرفته از: همان، ص 3208، ح 10915.
روزه و پاداش بى نِهايت
پيامبر اعظم _ صلّى الله عليه و اله و سلّم. _ فرمودند: «مَن صامَ يَومًا تَطَوُّعًا فَلَو اُعطِىَ مِلءَ الاَرضِ ذَهَبًا ما وَفّى اَجرَهُ دونَ يَومِ القِيامَةِ (1)؛ كسى كه يک روز داوطلبانه روزه بگيرد، اگر به اندازه ی زمين، طِلا به او داده شود، پاداشش را كامل دريافت نكرده است و تنها در روز رستاخيز به پاداش كاملش مى رسد.»
روزه ی داوطلبانه يعنى: روزه اى كه بر انسان واجب نباشد.
1) معانى الأخبار، ص 409، ح 91؛ برگرفته از: همان، ص 3212، ح 10942.
روزه اى به اندازه ی عمر!
همان حضرت _ صلّى الله عليه و اله و سلّم. _ فرمودند: «مَن صامَ ثَلاثَةَ اَيّامٍ مِن كُلِّ شَهرٍ كانَ كَمَن صامَ الدَّهرَ كُلَّهُ؛ لاَِنَّ اللّهَ _ عَزَّ و جَلَّ. _ يَقولُ: “مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشرُ اَمثالِها (1)” (2)؛ كسى كه سه روز از هر ماه را روزه بگيرد، مانند كسى است كه عمر، همه اش، را روزه گرفته است؛ زيرا خداوند والا مى فرمايد: “كسى كه [نزد من كار] نيكى آورَد [= انجام دهد]، برايش ده برابر آن، [پاداش] است.”»
به روزه گرفتن در روزهاى سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمرى و نيز در پنج شنبه ی اوّل و پنج شنبه ی آخِر هر ماه قمرى و چهارشنبه ی اوّلِ پس از روز دهم ماه قمرى، بيش تر سفارش شده است. (3)
1) اَنعام (6)، 160.
2) دعائم الإسلام، ج 1، ص 283؛ برگرفته از: همان، ص 3216، ح 10968.
3) ر.ک: توضيح المسائل مراجع، ج 1، ص 1004، مسأله ی 1748.
روزه گرفتن در تابستان به تر است يا زمستان؟!
پيامبر اعظم _ صلّى اللّه عليه و اله و سلّم. _ فرمودند: «اَلصَّومُ فِى الشِّتاءِ الغَنيمَةُ البارِدَةُ (1)؛ روزه گرفتن در زمستان، غنيمتِ بادآورده است.»؛ شايد چون روزهايش كوتاه و هوايش به گونه اى است كه انسان، زود تشنه نمى شود.
امام جعفر صادق _ سلام اللّه عليه. _ فرمودند: «اَفضَلُ الجِهادِ الصَّومُ فِى الْحَرِّ (2)؛ ارزشمندترين جِهاد، روزه گرفتن در گرما است.»
جهاد، دو گونه است: جهاد با دشمنان خدا و جهاد با نفْس كه بدترين دشمن است. جهاد با نفس، درجاتى دارد كه بر طبق اين حديث شريف، عالى ترين آن ها روزه گرفتن در هواى گرم است.
همان حضرت _ سلام اللّه عليه. _ فرمودند: «اَلشِّتاءُ رَبيعُ المُؤْمِنِ؛ يَطولُ فيهِ لَيلُهُ، فَيَستَعينُ بِهِ عَلى قِيامِهِ، و يَقصُرُ فيهِ نَهارُهُ، فَيَستَعينُ بِهِ عَلَى صِيامِهِ (3)؛ زمستان، بهار مؤمن است؛ [زيرا] در آن، شب او طولانى مى شود؛ پس، از آن براى عبادتش كمک مى گيرد و در آن، روزش كوتاه مى شود؛ پس، از آن براى روزه گرفتنش يارى مى جويد.»
علّامه سيّد محمّدحسين طباطبايى _ رضوان اللّه عليه. _ شب ها تا صبح به عبادت، مطالعه و نوشتن مى پرداخت.
پس، روزه گرفتن در تابستان، ارزشمندتر و روزه گرفتن در زمستان، غنيمت و كمک مؤمن است.
1) كتاب من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 356، ح 5762؛ برگرفته از: همان، ص 3216، ح 10965.
2) بحارالأنوار، ج 96، ص 256، ص 38؛ برگرفته از: همان، ح 10960.
3) معانى الأخبار، ص 228، ح 1؛ برگرفته از: همان، ص 10966.
خیلی زیبا و تأثیرگذار بود.
با خواندن این سخنرانی، میلم به روزه گرفتن، بیش تر شد و دلتنگ ماه رمضان شدم.
این، روشِ خیلی زیبایی است که برای مطالب، تصاویر متناسب می گذارید و باعث می شود که شوق مطالعه ی مخاطب افزایش یابد.
خدا خیرتان دهد.
الحمد لله.
خوش به حالتان!
ممنون از نظردادن و نظرتان.
آمین. همچنین.