پرسش‌های اخلاقی و اجتماعی
بعضی از طلّاب و...، برای جنگیدن با دشمنان اسلام، به سوریّه می‌روند. آیا کارشان درست است؟
کسی که نمی‌تواند بعضی از واجبات را به‌آسانی انجام دهد و گناهانی را که به آن‌ها عادت کرده است، به‌آسانی ترک کند، چه کند؟
۱. مطالعه دربارۀ آن واجبات و گناهان، گوش‌دادن به سخنرانی‌های مربوط به آن‌ها و اندیشیدن دربارۀ آثار دنیوی و اخروی‌شان؛
۲. الگوبرداری از الگوهای انجام‌دهندۀ آن واجبات و ترک آن گناهان، از راه نشست‌وبرخاست با آنان و توجّه به این که آنان آن واجبات را انجام می‌دهد و آن گناهان را ترک می‌کنند؛
۳. دعا و توسّل در این‌باره.
آیا کسی که در ترک بعضی از گناهان و انجام‌دادن بعضی از واجبات کوتاهی می‌کند، می‌تواند مستحبّات را انجام دهد؟
آیا اگر کسی خودش را بکُشد و پیش از آن، از خدا حلالیّت بخواهد، آرام می‌شود و پیش خدا می‌رود؟
هیچ کس با خودکشی آرام نمی‌شود و نزد خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ نمی‌رود؛ بلکه جهنّمی می‌شود و برای همیشه در جهنّم می‌ماند و عذاب می‌شود.
آیا فکر گناه، گناه است و در آخرت عذاب دارد؟
برای رشد اخلاقی، ابتدا دربارۀ چه موضوعاتی مطالعه کنم و از کجا باید آغاز نمایم؟
مهم‌ترین مسأله در سیروسلوک، انجام‌دادن صحیح واجبات و ترک گناهان است.
برای ترک خودارضایی چه باید کرد؟
۲. تا می‌توانید، تنها نمانید؛
۳. در حدّ توان، روزه بگیرید؛
۴. مطالب جنسی را نخوانید و به تصاویر و فیلم‌های جنسی نگاه نکنید؛
۵. موهای زیر ناف را کوتاه نکنید؛
۶. هر گاه به این گناه یا هر گناه دیگر وسوسه شُدید، ۷ بار بگویید: «لا حَولَ و لا قُوّةَ اِلّا بِاللهِ العَلِیِّ العَظیم» تا ۷ فرشته به شما در گناه‌نکردن کمک کنند.
مگر بیماری برای مؤمن، خوب نیست؟؛ پس چرا خوب است که برای شفایافتنش دعا کند؟
گاهی با خودم حرف می‌زنم و می‌گویم که من اگر دختر بودم، فلان کار را انجام می‌دادم. آیا این، ناشکری است؟
اگر خداوند حکیم مهرْبان ـ جلّ جلاله. ـ شما را جنس مذکّر آفریده است، برای این بوده است که شما عِلاوه بر انجام‌دادن وظایف مشترک جنس مذکّر و جنس مؤنّث، با انجام‌دادن وظایف ویژۀ جنس مذکّر، سیروسلوک کنید و از این راه به او نزدیک و نزدیک‌تر شوید و به خوشبختی کامل برسید.
مهم‌ترین چیزهایی که انسان باید آن‌ها را از خدا درخواست کند، چیستند؟
۲. ایمان کامل و رهایی از هر گونه شرک؛
۳. صفات اخلاقی والا و مکارم‌الأخلاق؛
۴. بهشتی‌شدن و رهایی از انواع عذاب‌های دنیوی و اخروی؛
۵. لقاءالله؛
۶. رضایت و خشنودی خداوند والا؛
و… .
چگونه می‌توان خود را از گناه حفظ کرد؟
۱. الگوی نیکو داشتن در ترک گناه؛
۲. دریافتن آثار گناه از سخنرانی‌ها و کتاب‌های علما و اندیشیدن زیاد دربارۀ آن‌ها؛
۳. قطع ارتباط با همۀ چیزها و کسانی که انسان را به گناه تحریک می‌کنند؛
۴. سرزنش و جریمه کردن خود در صورت گناه‌کردن.
برای این که انسان حسادت نکند و از روی حسادت، کاری انجام ندهد، چه کند؟
۲. به کسی که به او حسادت می‌ورزد، گاهی احسان کند؛ مثلاً: هدیّه دهد؛
۳. از مَحبّتش به دنیا بکاهد.
من یک دخترم و دوستی دارم که دختر خوبی است؛ جز این که در معرض نگاه نامحرم‌ها، مانتو جلوباز می‌پوشد و همۀ موهایش را نمی‌پوشاند.
از یک سو ما، چون همسایه هستیم و از کودکی با هم دوست بوده‌ایم، با یکدیگر خیلی صمیمی هستیم و رفت‌وآمد داریم و از سوی دیگر می‌دانم که شرعاً باید فقط با آدم‌های خوب دوست شد و من نمی‌خواهم که شرمندۀ خدا، اهل بیت ـ علیهم السّلام. ـ و شهدا باشم. حالا چه کنم؟
پس او را دربارۀ کم‌حجابی‌اش نهی‌ازمنکر کنید و اگر نهی‌ازمنکرهایتان اثر نداشت، از ادامه‌دادن همدمی، همنشینی و دوستی با او بپرهیزید.
چگونه می‌توان نسبت به نماز اوّل وقت، شوق پیدا کرد؟
راه دیگر، اندیشیدن دربارۀ آثار این کار نیکو است.
آداب مهمّی که مهمان باید رعایت کند، چیستند؟
۱. اخلاص‌داشتن در رفتن به مهمانى و انجام دادن وظايف مهمانى؛
۲. همراه‌نبردن كسى كه دعوت نيست؛ حضرت امام جعفر صادق ـ سلام الله تعالی علیه. ـ فرمودند: «اِذا دُعِىَ اَحَدُكُم اِلىٰ طَعامٍ فَلايَستَتبِعَنَّ وَلَدَهُ؛ فَاِنَّهُ اِن فَعَلَ اَكَلَ حَرامًا و دَخَلَ غاصِبًا؛ هنگامی كه يكى از شما به غِذايى دعوت شد، فرزندش را به همراه نبَرد؛ چون اگر (چنين) كرد، (فرزندش) حرام خورده و غاصبانه وارد (مهمانى) شده است.»
۳. زودتر از زمان مقرّر به مهمانى نرفتن؛
۴. نشستن در جايى كه ميزبان میگويد؛
۵. ناچيزنشمردن پذيرايى؛
۶. بيشازحد در مهمانى نماندن (و طولندادن مهمانى با سخن‌گفتن زياد و تماشاى فيلم و كارهاى ديگر، و در مواردی که لازم است بماند، بيشتر از 3 روز نماندن)؛
۷. دعاكردن براى ميزبان و درخواست خير و بركت براى او از خداوند والا. جلّ جلاله.
آداب مهمّی را که میزبان باید رعایت کند، چیستند؟
۱. اخلاص‌داشتن در دعوتكردن به مهمانى و انجام‌دادن وظايف ميزبانى؛
۲. استقبال از مهمان و خوشامدگويى به او؛
۳. خوشرويى با او؛
۴. احترامكردن به او (با انداختن پتو، گذاشتن پشتى و كارهاى ديگر)؛
۵. پذيرايى زياد و خوب از او؛ البتّه به شرط اين كه اسراف پيش نيايد؛
۶. آمادهكردن غِذاى مورد علاقه‌اش (در صورت توان)؛
۷. شتابكردن در تهيّه غِذا؛
۸. كمنشمردن پذيرايى؛
۹. انتظار تشكّر نداشتن از او؛
۱۰. كمکنكردن به او براى رفتنش (در جمعكردن وسايلش و…)؛
۱۱. بدرقه‌کردن او تا دمِ در.
برای نمازخوان کردن فرزندان مکلّف خود كه نسبت به نماز سهلانگارى میكنند، چه كنيم؟
۱. با آرامش، مهرْبانی و صميمیّت، به آنان تذكّر دهيد و آنان را امربهمعروف و نهی‌ازمنکر کنید؛
۲. ارزش‌هاى نماز از نگاه قرآن کریم و اهل بيت ـ سلام الله تعالی علیهم. ـ و آثارى از نماز را كه با درک و علاقۀ آنان، متناسبتر و برايشان مهم‌تر از آثار ديگر آن است، بيان نمایید؛
۳. با «تشويق» و «تنبيه» غيربدنى، مانند نگاههاى مهرْبانانه و خريدن وسايل سودمند و ترک اين كارها، آنان را در اين مسير يارى كنيد؛
۴. نسبت به نمازهای خودتان، با رفتارهایتان شوق بیش‌تری نشان دهيد؛
۵. دعای حضرت امام سجّاد ـ سلام الله تعالی علیه. ـ برای فرزندان را که در کتاب شریف «صحیفۀ سجّادیّه» وجود دارد، قِرائت کنید و به زبان خودتان هم برایشان دعا نمایید؛
۶. آنان را از شُرور نفْس امّاره و شیاطین، به خداوند مهرْبان ـ جلّ جلاله. ـ بسپاريد و به پناه او درآورید.
آیا دوست‌داشتن حضرت ولیّ عصر ـ علیه السّلام. ـ امرى ضرورى است و سبب نزدیک‌شدن به خدا می‌شود؟ لطفاً حديثى هم در اين‌باره بیان کنید.
عِلاوه بر احاديث فراوان دربارۀ تكليفبودن دوست‌داشتن همۀ آنان، روايات ويژه‌اى دربارۀ دوست‌داشتن حضرت صاحب‌الزّمان ـ عجّل الله تعالی فرجه الشّریف. ـ نيز وارد شده است؛ همچون:
۱. خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ فرمود: «يا مُحَمَّدُ! اَحِبَّهُ؛ فَاِنّى اُحِبُّهُ و اُحِبُّ مَن يُحِبُّهُ؛ اى محمّد! او [= حضرت مهدى] را دوست بدار؛ كه قطعاً من او و كسى را كه او را دوست بدارد، دوست مىدارم.» (بحارالأنوار، ج 36، ص 223، ح 21)؛
۲. حضرت رسول اکرم ـ صلّى الله عليه و آله و سلّم. ـ فرمود: «مَن اَحَبَّ اَن يَلقَى اللّهَ و قَد كَمُلَ ايمانُهُ و حَسُنَ اِسلامُهُ فَليَتَوَلَّ الحُجَّةَ صاحِبَ الزَّمانِ الْمُنتَظَرَ؛ كسى كه دوست دارد خدا را در حالى ملاقات كند كه ايمانش كامل و اسلامش زيبا است، بايد حجّت صاحب‌الزّمان منتظر را دوست بدارد.» (بحارالأنوار، ص 296، ح 125).
گاهى پسرم در بازى، با مداد يا چيز ديگر، اداى سيگاركشيدن درمی‌آورد و گاهى موهايش را شبيه فوتبالیست‌های معروف می‌کند و گاهى دستبند يا گردنبندِ كِشى می‌پوشد. با او چگونه برخورد كنم؟
۱. بدبودن كارش را با آرامى و مهرْبانى، به او يادآورى كنيد؛
۲. با تشويق و نوازش، او را در ترک آن يارى نمایید؛
۳. برايش الگوهاى خوب پيدا کنید و گاهی پیش او از آنان ستايش نمایيد تا همانند آنان شود.
آيا نماز شب خواندن و هر عبادت ديگرى به اين نيّت كه انسان احساس خوبى به خودش پيدا كند، کار درستی است؟ چگونه نگذاريم اين احساس رضايت، باعث غرورمان شود؟
اگر انسان به اين توجّه داشته باشد كه توفیق عبادت را خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ به او می‌دهد، مغرور نمی‌شود و اين التفات، غرورشكن است.
آيا عاشق‌شدن، گناه است؟
محض عاشق‌شدن، گناه نيست؛ امّا هم دردسرهاى دنيوى دارد و هم باعث اُفت معنوى است و بر طبق حديث شريف، دل‌هايى دچار عشق به غير خدا و اولياى او می‌شوند كه از ياد خدا غافل می‌گردند؛ پس باید با افزايش ياد خدا در دل، ذكرگفتن و اعمال خداپسند، آن را از بين برد.
البتّه عاشق‌شدن به خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ و اولیای او، مانند اهل بیت ـ سلام الله تعالی علیهم. ـ و نیز «دوست‌داشتن» خانواده و آفریده‌های دیگر «برای خدا»، خوب است و در دنیا و آخرت، برکت دارد.
چگونه می‌توان حسادت را ترک كرد؟
۱. مهرْبانی‌ورزيدن و هديّه‌دادنِ گهگاه به كسى كه مورد حسادت است؛
۲. انديشيدن دربارۀ آثار منفى حسادت؛ مانند نابودشدن روح و بدن؛
۳. خواندن آيات و روايات حسادت و گوش‌دادن به آن‌ها، به همراه تفکّر در معارف آن‌ها.
راه‌هاى محبّت به دوست چيست؟
2. بخشندگى و هديّه‌دادن؛
3. ديدار و تماس؛
4. آشكارا سلام‌دادن؛
5. پاسخ سلام دادن؛
6. نرمى در سخن؛
7. دست‌دادن؛
8. خيرخواهى؛
9. كمک‌کردن؛
10. برآوردن نياز؛
11. گرامی‌داشتن؛
12. همدردى؛
13. مقدّم‌داشتن بر خود؛
14. به نيكى يادكردن؛
15. هديّه‌كردن عيب‌ها؛
16. دعا؛
17. گذشت‌كردن از لغزش‌ها؛
18. جوياشدن از احوال زندگی‌اش.
چرا برخى از دعاها مستجاب نمی‌شوند و راهكارهاى استجابت دعا چيست؟
1. تمركز حواس و حضور قلب در دعا و پرهيز از غَفلت از هنگام دعا (1)؛ در حقيقت، بدون اين كه حواسّ انسان فقط به دعا و خواستنش از خدا باشد، دعا دعا نيست (2).
2. اطاعت از خدا (3) و گناه‌نكردن (4).
خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ در سورۀ مباركۀ شورا، آيۀ شريفۀ 26، دربارۀ خودش می‌فرماید: «و يَستَجيبُ الَّذينَ آمَنوا و عَمِلُوا الصّالِحاتِ؛ و كسانى را كه ايمان آوردند و كارهاى شايسته انجام دادند، استجابت می‌كند.» و حضرت رسول اكرم ـ صلّى الله عليه و آله و سلّم. ـ فرمودند: «اَطيعُوا اللّهَ؛ يُطِعكُم (5)؛ از خدا اطاعت كنید تا از شما اطاعت كند.»
حضرت اميرالمؤمنين ـ سلام الله تعالی علیه. ـ فرمودند: «اَلمَعصِيَةُ تَمنَعُ الاِجابَةَ (6)؛ نافرمانى (از خدا) جلو استجابت (دعا) را می‌گيرد.»
بعضى از گناهان در مستجاب‌نشدن دعا اثر جدّی‌ترى دارند؛ همچون: ظلم، عاقّ والدين شدن، قطع رحم، زنا، شرابخواری، ترک امربهمعروف و نهى‌از‌منكر، سبک‌شمردن نماز، سخن‌چينى، گوش‌كردن موسيقى (7) و خوردن مال حرام و ناپاک (8). اگر كسى لقمۀ حرامى بخورد، دعايش ۴۰ روز قبول نمی‌شود (9).
1) ر.ک: نهج‌الدّعاء، ص 240 و 241، ح 735 ـ 741.
2) ر.ک: همان، ص 243.
3) ر.ک: همان، ص 234 ـ 237، ح 706 ـ 720.
4) ر.ک: همان، ص 247 ـ 250، ح 745 ـ 759.
5) همان، ص 234، ح 710.
6) همان، ص 248، ح 747.
7) ر.ک: همان، ص 250 ـ 256.
8) ر.ک: همان، ص 237 ـ 240، ح 721 ـ 734.
9) ر.ک: همان، ص 237، ح 725 و 726 و ص 238، ح 727.
چگونه می‌توان صبور شد؟
1. تمرين صبر تا رسيدن به صبورى و صبر كامل در همۀ مشكلات و وظايف؛
2. الگوبردارى از انسان‌هاى صبور طول تاريخ و زمان حاضر و انديشيدن دربارۀ صبورى آنان؛
3. انديشيدن دربارۀ آثار خوب صبر و آثار منفى بی‌صبرى؛
4. خواندن و شنيدن آيات و روايات صبر.
هنگام نزدیک‌شدن به شب قدر و مدّتى پس از آن، بیش‌تر اعمال دينى خود را به‌موقع و به‌خوبى انجام می‌دهم؛ به گونه‌اى كه روشنايى خاصّى را در دلم احساس می‌كنم؛ حتّى برخى از اعمال مستحب را هم انجام می‌دهم؛ ولى پس از آن يكى ـ دو ماه، کم‌كم حتّى نمازم آن روشنايى سابق را ندارد و از توجّه مطلقم به خدا به‌شدّت كاسته می‌شود. براى اين كه هميشه به وظايف دينی‌ام عمل كنم و قلبم روشن باشد، چه كنم؟
1. تصميم جدّى گرفتن براى حرَكت دائم به سوى مبدأ آفرینش که خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ است؛
2. انجام‌دادن اعمالى كه او از انسان طلبيده است.
براى موفّق‌شدن در اين 2 مرحله، به نكات ذيل بايد توجّه كرد:
الف. خودشناسى؛ يعنى: شناختن استعدادها و توانمندی‌هاى خود؛
ب. برنامه‌ريزى دقيق از این راه‌ها:
1.واقع‌گرايى؛ يعنى: هر كسى بايد با توجّه به قدرت‌هاى روحى و جسمى و شرايط و موقعيّت خودش برنامه‌ريزى كند تا هميشه بانَشاط باشد و احساس سختى نكند؛
2. جذّابيّت؛ مثلاً: به جاى اين كه شخص هر روز يک جزء قرآن بخواند، يک صفحه بخواند؛ امّا با حال و توجّه كامل و ژرف‌انديشى در معانى آن؛
3. تدريج؛ از حدّاقل آغاز كند؛ امّا در انديشۀ افزون‌سازى تدريجى باشد؛ مثلاً: اگر خواندن همۀ نماز شب، براى او سخت است، فقط يک رَكعت وتر را بخواند؛ پس از يكى ـ دو هفته، دو رَكعت شفع را هم اضافه كند و كم‌كم همۀ آن را به‌جا آورد.
4. رعايت مراتب حال؛ ابتدا واجبات را انجام دهد و گناهان را ترک كند و كم‌كم به انجام‌دادن مستحبّات و ترک مكروهات بپردازد.
5. کمک‌خواستن از خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ و توسّل به 14 معصوم ـ سلام الله تعالی علیهم. ـ در اين راه مقدّس؛
6. اسوه‌گزينى از انبيا و اهل بيت ـ سلام الله تعالی علیهم. ـ و نيز عرفا، علما و خوبان الاهى؛
7. مشارطه؛ يعنى: در آغاز هر روز، با خود شرط كند و تصميم بگيرد كه آن روز، كارى بر خِلاف فرموده‌هاى خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ انجام ندهد؛
8. مراقبه؛ در همۀ شبانه‌روز، مواظب خود باشد تا مبادا به شرطش عمل نكند و شيطان او را به بيراهه بكشاند و هر گاه فكر عمل نادرستى به ذهنش خطور كرد، با خود بگويد كه من پيمان بسته‌ام كه كار خِلاف انجام ندهم؛
9. محاسبه؛ هر روز به حساب‌وكتاب نفْس خود بپردازد كه آيا به شرطش وفا كرده است يا نه. اگر وفا كرده بود، خداوند والا ـ جلّ جلاله. ـ را برای اين توفيق‌دادنش شكر كند و اگر نكرده بود، از او عذرخواهى كند و بِنا بگذارد كه فرداى آن روز، مردانه به شرطش عمل كند.
چگونه می‌توان قدر معلّم و استاد را دانست و از او قدردانی کرد؟
1. تواضع‌کردن در برابر او؛
2. خوش‌اخلاقی با او؛
3. مدارا با او؛
4. هديّه‌دادن به او؛
5. دل‌سپردن به درس و انجام‌دادن تكاليف درسی؛
6. احترام‌گذاشتن و ادب‌ورزیدن در ورود به محضر او و خروج از محضرش و در نوع نشستن، نگاه‌كردن، سخن‌گفتن و…؛
7. تشكّر زبانى از او؛
8. اطاعت از او در غیر حرام‌ها و ترک واجبات؛
9. همراهى با او در همۀ جلسات و کلاس‌هایش؛ البتّه اگر ناراحت نشود؛
9. روبه‌روى او نشستن؛
10. بدون اجازه‌اش سخن‌نگفتن و كارى‌نكردن؛
11. گرامى‌داشتن او؛
12. مقدّم‌داشتنش بر خود؛
13. یادکردن او به نيكى؛
14. جوياشدن از احوالش.
چرا انسانها دنبال مادّیّات هستند؟
آیا همیشه باید در زمان حال زندگى کنیم؟
اگر کسى بارها توبه‌اش را بشکند، خدا او را مىآمرزد؟
محمّد بن مسلم از حضرت امام محمّد باقر ـ سلام الله تعالی علیه. ـ پرسید: «اگر کسى پس از توبه، باز گناه کند و دوباره توبه کند، چه حکمى دارد؟» حضرت فرمودند: «اى محمّد بن مسلم! آیا باور دارى (= مى‌شود) که بندۀ مؤمن از گناهش پشیمان شود و برای آن (از خدا) آمرزش بخواهد و توبه کند و خدا توبه‌اش را نپذیرد؟… هر گاه مؤمن به استغفار و توبه برگردد، خدا نیز به آمرزیدن او برمی‌گردد؛ زیرا خدا آمرزنده و مهربان است، توبه را مىپذیرد و از کارهاى بد درمىگذرد؛ پس مبادا که مؤمنان را از رحمت خدا ناامید سازى.»
ابوبصیر به حضرت امام جعفر صادق ـ سلام الله تعالی علیه. ـ عرض کرد: «کدام یک از ما مىتواند توبه کند و دوباره به گناه برنگردد؟» حضرت فرمود: «خدا از میان بندگانش آن کسى را که به آشوبِ گناه دچار مى‌شود و بسیار توبه مىکند، دوست مىدارد.»
این درگه ما درگه نومیدى نیست / صد بار اگر توبه شکستى، بازآ
آیا شیعۀ گنهکار هم مىتواند سرباز امام زمان ـ علیه السّلام. ـ شود؟
اگر کسى شوخىهاى بد و نابه‌جا کند، با او چه برخوردى باید کرد تا هم ناراحت نشود و هم شوخىهای بدش را کنار بگذارد؟
گفته مى‌شود که اهل فلسطین خونهاى ارسالى ایران را نمىپذیرند و مىگویند که ما خون کفّار را نمىخواهیم یا گفته مى‌شود که اهل فلسطین، یزیدى هستند. با این حال چرا به آنان کمک کنیم؟
2. به فرض هم که درست باشند، شاید برخى از فلسطینی‌ها این‌چنین باشند؛ نه همۀ آنان؛
3. باید در حدّ امکان به مظلوم کمک کرد؛ اگرچه هممذهب نباشد؛
4. کمک‌کردن به فلسطین، کمک‌کردن به ایران است؛ چون هدف اسرائیل تسلّط بر خاورمیانه و ایران است و ایران با کمک‌کردن به فلسطین، جلو اسرائیل مىایستد تا این رژیم پلید نتواند مقاصدش را به‌آسانى پیش ببرد و پیشروى کند.
برای کسی که به مشهد مقدّس می‌رود، چه پیشنهادهایی دارید؟
۲. در حرم مطهّر توجّه داشته باشد که آن حضرت حضور دارد، زائرانش را می‌بیند و به زیارت‌ها و حاجت‌های آنان عنایت کامل دارد؛ این، مهم‌ترین نکته در زیارت است.
۳. در هنگام زیارت، حضور قلب و تمرکز حواس داشته باشد؛
۴. اگر می‌تواند، هر صبح و هر شب، یک بار با شادابی به زیارت مشرّف شود؛
۵. هر بار که به حرم مطهّر مشرّف می‌شود، به نیابت از حضرت معصومه یا یکی از اهل بیت و اولیاء‌الله ـ سلام الله تعالی علیهم. ـ برود و زیارت کند.
رعایت این نکات در زیارت بقیّۀ اهل بیت ـ صلوات الله تعالی علیهم. ـ هم خوب است و باعث کامل‌شدن زیارت می‌شود.
